Wiatry zmian w polskiej polityce
Wybory powszechne w Polsce, które odbyły się 15 października, zmieniły krajobraz polityczny. Oczekuje się, że nowy rząd utworzy koalicja partii opozycyjnych pod przewodnictwem Koalicji Obywatelskiej. Władzę prawdopodobnie straci rządząca od ośmiu lat partia Prawo i Sprawiedliwość. W takim scenariuszu nowa większość zastąpiłaby rząd, który w ostatnich latach znajdował się na kursie kolizyjnym z Unią Europejską. Należy mieć nadzieję, że spór między Warszawą a Brukselą dotyczący praworządności zostanie rozstrzygnięty i otwarte zostaną transfery zarówno z Funduszu Odbudowy i Odporności (RRF), jak i środków polityki spójności z nowego budżetu UE na lata 2021-2027. Perspektywy funduszy unijnych omawiamy w osobnym temacie Artykuł jest tutaj.
Budzi moc
W wyborach powszechnych w połowie października wyborcy wybrali nowych członków do 460-osobowej Izby Reprezentantów i 100-osobowego Senatu. Frekwencja osiągnęła rekordowy poziom 74% – o około 10 punktów procentowych więcej niż podczas pierwszych częściowo wolnych wyborów 4 czerwca 1989 r., które otworzyły drogę do upadku komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej. Wysoka frekwencja daje mocny mandat nowemu rządowi.
Choć najwięcej głosów zdobyła Partia Prawo i Sprawiedliwość, najprawdopodobniej nie uda jej się utworzyć rządu. Nawet z potencjalnym partnerem koalicyjnym, prawicową Partią Konfederacji, brakuje jej większości potrzebnej do uzyskania wotum zaufania. Zjednoczona opozycja, czyli Koalicja Obywatelska (KO), Trzecia Droga (Trzecia Droga – TD) i Lewica mają 248 mandatów i deklarują wspólną odpowiedzialność za utworzenie nowego rządu. Sojusznicy ci prawdopodobnie zdominują Senat – izbę wyższą, w której KO, TD i Lewica będą posiadać 66 ze 100 mandatów.
Liczba posłów w 460-osobowym Sejmie RP po wyborach powszechnych 15 października
Oczekiwane kroki w celu utworzenia nowego rządu
Nawet jeśli partiom opozycji uda się pozyskać większość wystarczającą do utworzenia nowego rządu, proces ten może zająć trochę czasu. Pierwsze posiedzenie nowego parlamentu zaplanowano na 13 listopada, czyli na dzień przed upływem konstytucyjnego terminu. W ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia prezydent ma 14 dni na zgłoszenie kandydata na premiera. Następnie kandydat ma kolejne 14 dni na uzyskanie wotum zaufania od nowej Izby Reprezentantów.
W Polsce jest zwyczajem, że prezydent powierza zadanie sformowania nowego rządu liderowi partii, która wygra wybory, ale na tym etapie nie jest on związany żadną kontrolą. Przed wyborami Prezydent Duda wyraźnie oświadczył, że będzie trzymał się tradycji, więc w pierwszym konstytucyjnym kroku tworzenia nowego rządu może wyznaczyć na swojego kandydata na premiera przedstawiciela PiS (być może obecnego premiera Morawieckiego). Ponieważ taki rząd nie uzyska wotum zaufania, prawdopodobnie konieczny będzie drugi krok przewidziany w polskiej konstytucji, czyli utworzenie nowego rządu.
W drugim etapie inicjatywa wychodzi po stronie Izby Reprezentantów, gdzie każdy poseł liczący 46 posłów może zgłosić kandydaturę na stanowisko Premiera. Wierzymy, że na tym etapie wyłoni się nowy rząd zdolny do uzyskania wotum zaufania. W takim scenariuszu Polska powinna mieć nowy rząd już w połowie grudnia lub niedługo wcześniej.
Terminy w procesie tworzenia nowego rządu w Polsce
Jest nowa nadzieja, bo inaczej PiS może kontratakować
Kiedy nowy rząd zostanie utworzony, będzie miał wiele pilnych spraw do załatwienia. Po pierwsze, musi przygotować nowy budżet, aby nie dać prezydentowi Dudzie możliwości skrócenia kadencji parlamentu. Zgodnie z Konstytucją Prezydentowi Republiki przysługuje to prawo, jeśli nowy budżet nie zostanie zatwierdzony w ciągu czterech miesięcy od chwili przesłania go przez rząd parlamentowi. Co więcej, partie opozycji będą musiały określić część swoich założeń fiskalnych już w ustawie budżetowej na 2024 rok, co może jeszcze bardziej zwiększyć i tak już wysokie deficyty i potrzeby pożyczkowe (omawiamy tę kwestię w osobnym artykule fiskalnym).
Kolejną palącą kwestią jest odblokowanie środków Sił Szybkiego Reagowania. Komisja Europejska spodziewa się podjęcia formalnych działań wobec nowych władz przywracających praworządność. Ponieważ jednak Prezydent i Trybunał Konstytucyjny niekoniecznie chcą współpracować przy zmianach prawnych, postęp w tym zakresie, aby uwolnić fundusze UE, będzie musiał opierać się na faktycznych zmianach w obecnych ramach, a nie na radykalnych zmianach legislacyjnych. Fundusze unijne omawiamy w osobnym temacie Artykuł o funduszach unijnych. Po zeszłotygodniowej wizycie kandydata u premiera Tuska wydaje się, że Komisja Europejska może otworzyć fundusze unijne nawet bez ostatecznej akceptacji Prezydenta Dudy i Trybunału Konstytucyjnego. Przyjęcie przez Parlament nowej ustawy powinno wystarczyć do dotrzymania etapu horyzontalnego praworządności, jakim jest uwolnienie środków z instrumentu pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych.
W sumie ustępująca Partia Prawo i Sprawiedliwość będzie silną opozycją i nie ułatwi zadania nowemu rządowi z radykalnym programem reform. Jak w przypadku każdej innej partii politycznej, jej głównym celem byłby jak najszybszy powrót do władzy.
Pięć ogólnych priorytetów nowego rządu
Widzimy pięć ogólnych priorytetów dla następnego rządu:
Po pierwsze, konieczna jest zmiana paradygmatu w polityce gospodarczej ze wsparcia ukierunkowanego głównie na konsumpcję na większe wsparcie inwestycji. Dotyczy to inwestycji krajowych poprzez przewidywalną politykę podatkową. W ciągu ostatnich ośmiu lat rygorystyczna i nieprzewidywalna polityka podatkowa zniechęcała do wydatków prywatnych. W rezultacie relacja inwestycji do PKB w Polsce spadła do 17%, czyli znacznie poniżej poziomu w innych gospodarkach Europy Środkowej, gdzie relacja ta waha się od 25% do 28%. Uważamy również, że istnieje wiele oczekujących BIZ ze względu na kwestie geopolityczne oraz bliskość/przyjazny transport. Niezależny sondaż Reuters/Maersk wykazał, że Polska jest najpopularniejszym kierunkiem plażowym w Europie. Jest to trend gospodarczy i polityczny wynikający z zakłóceń w łańcuchach dostaw w czasie pandemii Covid-19. Na ryzyko pogorszenia relacji z Azją/Chinami przygotowują się także niemieckie firmy. Chodzi o przesunięcie zasobów inwestycyjnych lub działalności firm europejskich czy globalnych bliżej rynków lokalnych lub zaprzyjaźnionych krajów. W W naszym raporcie na temat łańcuchów dostaw omawialiśmy, jak w tym kontekście Polska może przyciągnąć nowe inwestycje.
Jednocześnie uwolnienie środków unijnych z Funduszu Szybkiego Reagowania i nowej polityki spójności wspierałoby inwestycje publiczne. Pomagają zwiększyć potencjał wzrostu Polski i wspierają dalszą konwergencję dochodów realnych.
Uwolnienie inwestycji prywatnych, BIZ i funduszy UE postrzegamy jako nisko wiszący owoc, który może przywrócić wyższy wzrost PKB, co jest kluczową miarą w analizie zdolności obsługi zadłużenia. Otwarte inwestycje powinny także pomóc w odbudowie mniej inflacyjnej struktury PKB, która od kilku lat opiera się głównie na konsumpcji. Wzrost inwestycji zmniejszyłby presję cenową i wspierałby dalszą deflację w kierunku celu inflacyjnego na poziomie 2,5% w średnim okresie. Według badania GUS przeprowadzonego latem 2023 r. trzema głównymi barierami inwestowania dla firm produkcyjnych (w próbie 3500 firm) były: wysokie koszty inwestycji (55,6% odpowiedzi), wysoka inflacja (46,4%) oraz niepewna sytuacja makroekonomiczna (37,2%). %).
Stopa inwestycji w krajach Europy Środkowo-Wschodniej jako procent PKB
Po drugie, polityka rynku pracy, emerytur i imigracji musi uwzględniać malejącą dostępność siły roboczej z Polski i rosnące koszty pracy. W ciągu ostatnich piętnastu lat zasób siły roboczej w Polsce skurczył się o ponad dwa miliony osób, a oczekuje się, że w ciągu najbliższych dziesięciu lat skurczy się o kolejny milion. Lukę tę w pewnym stopniu wypełniają imigranci, zwłaszcza z Ukrainy. Z naszego punktu widzenia odpowiedzialna polityka imigracyjna może zachęcić cudzoziemców do dłuższego pobytu w Polsce lub przyciągnąć innych cudzoziemców.
Ludność w wieku produkcyjnym w Polsce (19-59/64 lata), mln osób
Kolejnym priorytetem jest odpolitycznienie transformacji energetycznej, ponieważ Polska jest najbardziej w regionie Europy Środkowo-Wschodniej narażona na kosztowną energię poprzez wysokoemisyjny miks. W związku z tym, że w 2023 roku ceny gazu ziemnego w Europie w dużej mierze powrócą do normy, hurtowe ceny energii elektrycznej w Polsce, przy merytorycznie zamkniętych jednostkach węglowych, należą do najwyższych w Europie. Wysoka emisyjność nie tylko stanowi dodatkowy koszt dla polskich firm, ale jest także coraz ważniejszym czynnikiem dla inwestorów zagranicznych zainteresowanych aspektami środowiskowymi, społecznymi i zarządczymi.
Rozważając różne lokalizacje inwestycji, globalne firmy poszukują partnerów lub podwykonawców, którzy zapewnią czyste źródła energii. Wynika to z istotnego światowego trendu ograniczania emisji w całym łańcuchu dostaw czy cyklu życia produktu. Niektóre firmy już teraz borykają się z presją ze strony swoich partnerów biznesowych – Zobacz nasz raport na temat reakcji firm na szok energetyczny. W zeszłym tygodniu podczas jednego ze spotkań biznesowych na południu Polski producent części samochodowych wspomniał o ubiegłorocznym wymogu uzyskania oceny ESG od wiodącego europejskiego producenta samochodów.
Polska musi przyspieszyć inwestycje w energię, aby uniknąć wysokich i zmiennych cen paliw kopalnych i emisji dwutlenku węgla. W przeciwnym razie kraj poniesie straty w konkurencyjności. Rozwój energetyki słonecznej w ciągu ostatnich trzech lat w Polsce jest imponujący (w roku 2021 i 2022 zainstalowano ponad 5 GW nowych mocy fotowoltaicznych). Jednak – ze względu na niski współczynnik obciążenia tych jednostek – nie zmieniają one znacząco struktury produkcji energii elektrycznej. Obecna sytuacja odzwierciedla dekadę niedoinwestowania w pierwszej dekadzie XXI wieku, zarówno w dostawy czystej energii, jak i sieci elektroenergetyczne. Ta ostatnia stała się już wąskim gardłem dla dalszego wchłaniania nieciągłych odnawialnych źródeł energii do systemu elektroenergetycznego.
Miks produkcji energii w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i Niemczech, 2021, w procentach
Priorytet nr 4 to nowa umowa społeczna na rzecz zapewnienia wyższych (dodatkowych) obietnic wydatków ponad te zawarte już w projekcie budżetu na 2024 r. przy rekordowych potrzebach pożyczkowych netto. Omawiamy tę kwestię w osobnym artykule finansowym, a tutaj skupiamy się bardziej na stronie popytowej na nowe polskie obligacje skarbowe. Rynki finansowe już wyceniają wyższe zwroty w dłuższym okresie na rynkach bazowych. W takim środowisku finansowanie nadmiernych potrzeb finansowych byłoby zbyt kosztowne. W swoim najnowszym raporcie Międzynarodowy Fundusz Walutowy ostrzegł, że deficyt sektora finansów publicznych w Polsce nie spadnie poniżej 4% PKB do 2028 r. Polityka fiskalna musi znaleźć właściwą równowagę pomiędzy ostrożnością fiskalną a zapewnieniem znaczących inwestycji w obronność, energetykę lub… Przestrzenne włączenie. Zdajemy sobie sprawę, że łatwiej to powiedzieć, niż zrobić.
Wzrost wartości polskich aktywów bezpośrednio po wyborach powszechnych jest wyrazem wotum zaufania ze strony inwestorów. Ale tego zaufania nie można uważać za coś oczywistego. Widzieliśmy to rok temu na bardzo dojrzałym rynku brytyjskim i reakcji inwestorów na niezrównoważony plan finansowy premier Liz Truss. Oczekuje się, że w 2024 r. potrzeby pożyczkowe netto osiągną rekordowy poziom 225 mld zł (6% PKB), przy deficycie sektora finansów publicznych na poziomie około 4,8% PKB. Widzimy miejsce na dodatkowe wydatki w wysokości 1% PKB w 2024 r., zwiększając potrzeby pożyczkowe do 7% PKB i deficyt sektora finansów publicznych do 5,5-6% PKB.
Rentowność obligacji 10-letnich w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Polsce w latach 2022-2023 w ujęciu procentowym
Ostatni priorytet dotyczy poprawy zarządzania i instytucji, począwszy od zapewnienia odpowiedniego systemu „kontroli i równowagi”, przejrzystości finansów publicznych i przewidywalnego kodeksu podatkowego, aż po poprawę zarządzania przedsiębiorstwami państwowymi. Przywrócenie praworządności jest oczekiwane przez społeczeństwo, ale powinno także uwolnić środki unijne. Przejrzystość finansów publicznych jest kluczem do lepszej kontroli wydatków publicznych, które przekraczają dochody publiczne, zwłaszcza od czasu pandemii Covid-19. Agencje ratingowe odzwierciedlają lepsze instytucje i przejrzystość w zakresie finansowania publicznego w ocenach państwowych. Lepsze instytucje opierają się również na przewidywalnym kodeksie podatkowym, który ma kluczowe znaczenie dla odblokowania inwestycji prywatnych, ponieważ w ostatnich latach Polska osiągała gorsze wyniki od swoich konkurentów z Europy Środkowo-Wschodniej.
Biorąc powyższe pod uwagę, widzimy ryzyko w górę dla naszej krótkoterminowej prognozy wzrostu PKB na poziomie 2,5% w 2024 r. i latach kolejnych.
„Certyfikowany guru kulinarny. Internetowy maniak. Miłośnik bekonu. Miłośnik telewizji. Zapalony pisarz. Gracz.”
More Stories
GIP i KKR należą do firm chcących przejąć udziały w polskim oddziale Cellnex
Rozszerzanie współpracy poza obronność o gospodarkę i energetykę
GIP i KKR należą do firm chcących przejąć udziały w polskim oddziale Cellnex