Nazistowskie prześladowania Kościoła katolickiego w Polsce

Data: 17 października 2022 Autor: Maciej Bujalski

Chociaż II wojna światowa zakończyła okres, w którym Polska była domem dla wielu wyznań, przed wybuchem wojny kraj był zasadniczo zdominowany przez katolików. W spisie z 1931 r. 65 procent przedwojennej ludności Polski zadeklarowało się jako katolicy. Dlatego niniejszy artykuł przedstawia Kościół katolicki w okupowanej przez hitlerowców Polsce, dokonując przeglądu niektórych postaw ówczesnych kleru polskiego.

Terror hitlerowski był w Polsce ostry i trwały. Hans Frank, szef rządu generalnego w okupowanej przez hitlerowców Polsce, bezwstydnie nazwał księży swoimi „najgroźniejszymi wrogami”. To, co powiedział, trafnie odzwierciedlało stosunek nazistów do duchowieństwa. W czasie wojny w Daczy było więzionych około 2500 księży z Polski i innych krajów. Naziści sterroryzowali duchowieństwo na terytoriach wcielonych do III Rzeszy, ale okrucieństwa nie miały granic. W latach 1939-1945 zginęło około 2000 członków polskiego duchowieństwa.

Wśród nazistowskich okrucieństw duchy polskiego duchowieństwa okazały się nie do złamania. Jako siła napędowa udanej próby wyzwolenia się Polski spod jarzma sowieckiego prawie pięćdziesiąt lat później, Kościół katolicki umocnił swoją kluczową rolę w tłumieniu opresyjnych sił.

Wśród najbardziej znanych postaci Kościoła katolickiego w okupowanej przez hitlerowców Polsce był ks. Maksymiliana Marii Kolbe, arcybiskupa Adama Sapiehy i kardynała Augusta Hlonda. Biorąc pod uwagę jego uniwersalny charakter, działania tej ostatniej osoby mogą faktycznie przesądzić o roli Kościoła katolickiego w dziele niepodległościowym Polski. Wszystkie cnoty kardynała Augusta Hlonda pokazują rolę, jaką instytucje kościelne mogą odegrać w rozgrywkach geopolitycznych – najbardziej prawdopodobny dotychczas scenariusz.

Hlond, który pełnił funkcję arcybiskupa gnieźnieńskiego i warszawskiego, został ranny w momencie wybuchu wojny, a później wyjechał z Polski do Rumunii. Po wojnie wrócił do Polski – gdzie zmarł niedługo później – mimo zaciekłego sprzeciwu emigracyjnego rządu z Londynu. Jako aktywny politycznie kardynał August Hlont zaproponował nawet, że zostanie premierem Polski. Uważano również, że kandyduje na prezydenta. Przebywał w Rzymie, gdzie podejmował zakulisowe działania mające na celu informowanie opinii publicznej o zbrodniach nazistowskich i poprawę bytu polskiego duchowieństwa. Miał częste audycje radiowe watykańskie, w których wspierał sprawę polską. Przekazał też Watykanowi oficjalne sprawozdanie z prześladowań polskiego Kościoła. Później przeniósł się do Francji, gdzie został zatrzymany w 1944 roku. Jednak jego komentarze na temat Żydów mogą budzić kontrowersje. Mimo to był zaangażowany politycznie – wypowiadał się przychylnie o reformie rolnej w Polsce w 1944 r. i innych tematach krajowych. Zmarł w 1948 roku w Warszawie.

To, co Hlont zrobił dla Polski, mogło różnić się od heroicznej ofiary. Kolbe zrobił. Wiele mówi jednak o postawach Polaków wobec hitlerowskiego okupanta. Był uosobieniem patriotyzmu – choć skupiał się poza polityką, wykorzystywał swoją uprzywilejowaną pozycję do dbania o ojczyznę. Inni wielcy Polacy, w tym Ignacy Jan Paderewski, byli oddani sprawie polskiej podczas I wojny światowej, która odbiła się echem w stosunkach kraju na całym świecie.

Wszystkie teksty publikowane przez Warsaw Institute Foundation mogą być rozpowszechniane pod warunkiem podania ich pochodzenia. Nie używaj obrazów bez pozwolenia.