Trzy minuty: rozszerzona recenzja filmowa – poruszające wspomnienia przedwojennej Polski

Ile czasu potrzebuje reżyser na utrwalenie historii? David Kurtz to trzyminutowy, wakacyjny niemy film wielkości europejskiej, nakręcony przez członka rodziny z Brooklynu w pierwszej połowie ubiegłego wieku. Gra całkowicie na początku innego filmu poświęconego rozszyfrowaniu go i jest niezachwianie potężny Trzy minuty: przedłużenie.

Oryginalne amatorskie nagranie 16 mm nie zawiera wyraźnego odniesienia do czasu ani miejsca: tylko ciekawskie, wesołe twarze awanturniczych chłopców i wesołych dziewcząt. Tym, jak dowiadujemy się teraz od dokumentalistki Bianki Stegter, jest małe polskie miasteczko Nasielsk. Film kręcono wśród Żydów, którzy stanowili wówczas połowę ludności. Było lato 1938 roku.

Stigter pozwala nam usiąść z naszą początkową utratą łożysk. Przygotowuje nas do ponownego zobaczenia historii, którą możemy uznać za oczywistą – i to z bliska. Oryginalny materiał filmowy był sprawą rodzinną. Nakręcony przez Davida Kurtza podczas wizyty w rodzinnym mieście jego ojca, został znaleziony w szafce na Florydzie w 2009 roku przez jego wnuka Glenna, którego głos słyszymy razem z narratorką Heleną Bonham Carter. Następnie ponownie skupił uwagę na poddanych swojego dziadka, CID, który skupiał nasielskich Żydów z jedynej części Kodachrome. Oprawione i powiększone obrazy mówią o rzeczach z każdego miasta: codziennych zwyczajach, dziwactwach architektonicznych, hierarchiach społecznych i indywidualnych pochodzeniu.

Ale większość ludzi pozostaje anonimowa. W skrócie Bonham Carter opowiada o przybyciu nazistowskich żołnierzy do Nasilska. Dbałość o szczegóły horroru o dojrzewaniu nadaje mu wielką wagę i dynamikę. Nazwy list pamiątkowych. Tutaj, przez przytłaczającą większość, są tylko twarze.

Gdyby materiał filmowy Davida Curtisa poszedł miesiąc dłużej w 2009 roku i nie został znaleziony i przywrócony, rozkład uniemożliwiłby jego oglądanie. W ten sposób film Steigera łączy się zarówno z Holokaustem, jak i kruchością ruchomego obrazu. Podobnie jak zapis zabójstwa Kennedy’ego sporządzony przez Abrahama Zaprudera, przypominasz sobie o jego ograniczeniach. Choć wydaje się to nudne, film nie może przywrócić zmarłych do życia. Ale może zawierać cenną wiedzę: te dusze żyły, jak i gdzie.

★★★★ ☆

W kinach w Wielkiej Brytanii od 2 grudnia