Bogata w węgiel Polska ubolewa nad swoją zależnością od Rosji z powodu braku artykułów gospodarstwa domowego

Podobnie jak miliony Polaków, Mateusz Szumlas zwykle ma węgiel dostarczany do piwnicy przez lokalnego dostawcę, aby on i jego partner mogli ogrzać ich dom zimą.

Ale w tym roku Szumlas musiał zostać transgranicznym sprzedawcą paliw, podróżując po węgiel do Czech iz powrotem do rodzinnego Świeradowa-Zdroju. Nawet po tym, jak polski parlament zatwierdził doraźne dotacje dla jednej trzeciej gospodarstw domowych, które ogrzewają węglem, spodziewa się, że otrzyma tylko ułamek z czterech do pięciu ton, które zwykle przywozi do swoich drzwi.

„Ludzie polegają teraz na subsydiach rządowych, ale kiedy węgiel nie jest dostępny, tak naprawdę nie pomaga to rozwiązać problemu” – powiedział Sumlas.

Rezultatem było jego polowanie na paliwo Inwazja Rosji na Ukrainę Stało w obliczu nagłego i bezprecedensowego niedoboru węgla w Polsce, jednego z ostatnich bastionów wydobycia węgla w Unii Europejskiej.

Polski rząd, który nigdy nie zwolnił swojego jastrzębiego podejścia do Moskwy, entuzjastycznie zareagował na inwazję Kremla na Ukrainę, zakazując importu rosyjskiego węgla.

Ale czyniąc to, ograniczyła również jedno z głównych źródeł krajowych dostaw węgla. Podczas gdy Polska produkuje duże ilości węgla, większość jest niskiej jakości i wykorzystywana głównie w elektrowniach. Rosja dostarczyła dwie piąte węgla spalanego przez polskie gospodarstwa domowe.

To sprawiło, że Polska ma problemy ze znalezieniem zamienników od producentów tak odległych, jak Kolumbia i RPA. Ceny węgla w Polsce potroiły się w ubiegłym roku do 3000 zł/t ze średniej ceny niespełna 1000 zł za tonę.

Embargo Warszawy na rosyjski węgiel rozpoczęło się w kwietniu i wywołało panikę zakupową wśród polskich gospodarstw domowych. Tymczasem ogólnounijny zakaz wszedł w życie dopiero w tym miesiącu, dając Niemcom i innym krajom UE płynniejsze przejście i więcej czasu na składowanie rosyjskiego węgla.

Dla polskich górników kryzys świadczy o długotrwałym braku promocji i inwestycji w sektorze. „Oczywiście bezpośrednią przyczyną problemów związanych z węglem jest wojna na Ukrainie, ale lata marnej polityki energetycznej sprawiły, że uzależniliśmy się od rosyjskiego węgla” – powiedział Jarosław Grzesik, szef oddziału górniczego NSZZ „Solidarność”.

Kryzys węglowy nastąpił, gdy polska gospodarka skurczyła się w drugim kwartale o 2,3 procent w stosunku do poprzedniego kwartału, co zwiększa perspektywę recesji. Prawicowa koalicja rządowa, która w przyszłym roku czeka wybory dotyczące sposobu, w jaki Polska radzi sobie z ekonomicznymi skutkami wojny na Ukrainie, ogłosiła niedawno serię środków nadzwyczajnych, aby złagodzić narastające obawy wyborców.

W lipcu Warszawa nakazała spółkom państwowym zakupić dodatkowe 4,5 mln ton węgla w celu zaopatrzenia gospodarstw domowych, co stanowiłoby mniej niż połowę węgla spalanego każdego roku w polskich gospodarstwach domowych. Rząd zawiesił również normy jakościowe dotyczące spalania węgla do ogrzewania domów. Po nieudanej próbie ograniczenia cen detalicznych węgla, rząd przedstawił w tym miesiącu parlamentowi plan dotacji, który pozwalałby każdemu gospodarstwu domowemu ubiegać się o jednorazowe 3 tys. zł na opłacenie węgla.

Działania te zostały potępione przez ekologów jako niebezpieczny zwrot w walce z globalnym ociepleniem, ponieważ Polska niechętnie zgodziła się spełnić cele UE w zakresie zmian klimatycznych i odstawiła węgiel. W ubiegłym roku rząd podpisał umowę z przemysłem wydobywczym i związkami zawodowymi o zamknięciu wszystkich kopalń węgla do 2049 roku.

Krytykowano również program dotacji na węgiel, ponieważ nie jest on sprawdzany pod kątem dochodów. Według Banku Światowego około 30 proc. dotacji na węgiel trafia do najbogatszych 40 proc. gospodarstw domowych.

„Dobrym sposobem na złagodzenie skutków kryzysu energetycznego jest wspieranie tylko tych, którzy naprawdę potrzebują takiego wsparcia”, powiedziała Reena Padiani-Magnusson, starszy ekonomista Banku Światowego. Dodał, że „bodziec do powrotu do węgla, nawet w krótkim okresie, może zniweczyć ciężką pracę, jaką wykonała Polska w walce ze smogiem”.

Według badań Europejskiej Agencji Środowiska jakość powietrza w Polsce należy do najgorszych w Europie. Ponadto mieszkańcy, którzy spalają w swoich domach węgiel lub drewno, są prawie o jedną trzecią bardziej narażeni na rozwój chorób układu oddechowego. Badania Fundacja z siedzibą w Warszawie, Instytut Badań Strukturalnych.

Jednak rząd twierdzi, że węgiel będzie traktowany priorytetowo przed powrotem chłodów. „Chcę, żeby węgla starczyło na popyt, nawet w najsurowszą zimę” – powiedział w zeszłym miesiącu w Sejmie premier Mateusz Morawiecki.

Pod koniec lipca do polskiego portu w Świnoujściu zawinęła pierwsza partia węgla z RPA. Jednak porty tego kraju są zapchane sprzętem wojskowym jadącym na Ukrainę, a dystrybutorzy węgla skarżą się na problemy logistyczne i koszty, których nie mają, gdy węgiel pochodzi z pobliskiej Rosji.

Biorąc pod uwagę te wszystkie wyzwania, niektórzy eksperci ds. energii poddają w wątpliwość twierdzenie Morawieckiego, że Polacy nie mają się czego obawiać tej zimy. „Sytuacja polskich rodzin w zimie jest bardzo zależna od pogody, co jest niepokojące” – powiedziała Ilona Jędrasik z polskiego biura ekologicznej organizacji pozarządowej ClientEarth.

Istnieją prognozy, że rosnące ceny węgla wkrótce skłonią domy do spalania tanich brykietów drzewnych – lub odpadów – w celu utrzymania ich w cieple.

„Jakość powietrza będzie w tym roku bardzo zła, ponieważ spalanie śmieci jest sposobem na zaoszczędzenie pieniędzy” – ostrzegał Łukasz Horbacz, prezes Polskiej Izby Handlowej Węgla.